Ciemna Strona Japonii

Dalekowschodnie Koła Naukowego UJ, a ściślej ujmując, moja i Darii sekcja japńska w dniach 25 i 26 kwietnia zorganizowała w Bibliotece Jagiellońskiej wielką konferencję pt. ,,Ciemna Strona Japonii”.
Dwa dni, masa prelegentów, gości i niezwykle interesujących ciekawostek na temat kraju Kwitnącej Wiśni!
Zważywszy na to, iż zjawiska paranormalne, w tym duchy uważałam za niezwykle ciekawy temat, dziś wieczorem chciała bym opowiedzieć Wam o prezentacji, którą przedstawiła moja koleżanka, Aga Krochmal:

Yūrei
Enigmatyczne zjawy będące nieodłącznym elementem miejskich legend współczesnej Japonii. Nie są to jednak duchy w zachodnim rozumieniu tego słowa- nie mary przebrane w prześcieradła i ciężkie łańcuchy, straszące mieszkańców potężnego zamczyska, a istoty nadprzyrodzone. Yūrei (obokYokai) zaliczane są do potworów, a konkretnie określa się je mianem bakemono, czy też obake, co w języku polskim oznacza ,,zmieniać się”. Yūrei opisywane są często jako zjawisko, którego po prostu nie da się określić, cos nadprzyrodzonego i w tenże sposób okresla się wszystkie tego typu metafizyczne siły. Innym typem ,,duchów” folkloru japońskiego są natomiast tzn. Reikon, czyli dusze skrystalizowane, ale to zupełnie inna historia…

Skąd wzięły się Yūrei?
Buddyjscy mnisi opowiadali samurajom setsuwa, czyli historie będące komentarzem do sutr. Opowieści te z czasem stawały się coraz bardziej niesamowite, aż przekształciły się w kaidan, czyli pochodzące z okresu Edo horrory o duchach. Ówczesnym Japończykom niezwykle spodobały się mrżące krew w żyłach opowieści; wzorowane na chińskich tego typu historiach i spopularyzowane w momencie przybycia do Japonii druku. W miarę upływu czasu pojawili się również amatorzy-,,bajkopisarze”, którzy dla własnych potrzeb majątkowych wymyślali Yūrei i opowiadali „ich historie”.

Wygląd
Wizerunek Yūrei zainspirowany jest stylizacjami i charakteryzacją damskich postaci z rodzimego teatru japońskiego-kabuki: blade, wątłe postaci o kruczoczarnych, rozpuszczonych włosach-symbolu seksualności. Ubrane w białe, powłóczyste szaty, nie mają nóg[1]- lewitują nad ziemią niczym nimfy unoszące się ponad taflą jeziora, czy zjawy fruwające na obłokach. Ich nadgarstki drobne są niczym obumarłe łodygi kwiatów. Paradoksalnie od pasa w gorę trudno odróżnić je od żywego człownieka. Mimo wrażenia kruchości, są nieprzezroczyste.

W jakich okolicznościach dochodzi do generowania bytu, jakim jest Yūrei?
To duchy zmarłych kobiet[2], które kończą swój żywot w sytuacji, gdy serca ich przepełnione są mieszanką złych emocji. Dochodzi wówczas materializacji owych uczuc i rodzi się omen. Ta sama sytuacja ma również miejsce, gdy osoba popełnia samobójstwo, dochodzi do morderstwa, czy nie odprawienia lub nie dopełnienia ceremonii pogrzebowych. Zmarli wracają wówczas na Ziemię w postaci Yūrei i w ramach zemsty za doznane krzywdy dręczą żywych. Ciekawostką jest, że jeżeli zmarła była przed śmiercią przywiązana do swojego lustra, biżuterii, bądź listu od kochanka, również po śmierci porwócić może na Ziemię, by zniszczyć te rzeczami, a co za tym idzie, odejść w spokoju w zaświaty.
Kolejny przypadek powstania Yūrei ma miejsce, gdy zmarła nie dotrzyma przed śmiercią słowa. Obietnica jest dla Japończyków niemal tak ważna, jak dla Hindusów i znaczy tyle, co podpisany kontrakt. Niedopełnienie tego obowiązku sprawia zatem, iż po śmierci dusza wraca w postaci Yūrei, by wypełnić przyżeczenie.
Inne warianty? Wcielić się w Yūrei można w ramach kary za grzechy popełnione za życia. Wówczas byt taki cierpi po śmierci, np. głód. Może też powrócić w roli nauczyciela i opowiadać jak ciężki żywot prowadzi pod postacią bliżej nieokreślonej materii pozaziemskiej i przestrzegać tym samym potencjalnych ,,kandydatów” przed haniebnym postępowaniem.
Ktoś zapytać może, dlaczego właściwie kobiety? Cóż, Japończycy określali nas okresie w Edo jako te bardziej emocjonalne oraz grzeszne seksualnie- kobiety uważano wtedy bowiem za uzależnione od relacji seksualnych, a więc złe i nieczyste…

Yūrei często nazywane są hitodama-,,ogniki”, co również ma konotacje z teatrem kabuki. Mówi się, że hitodama pojawiły się już w literaturze antycznej. Stało się to wynikiem naocznych obserwacji zachodzącego zjawiska, którym było pojawianie się na niebie pod osłoną nocy ogników, czyli ,,duszy zmarłych odseparowanych od ciała”. W najstarszej księdze poezji japońskiej czytamy:
,,Gdy w samotności napotkasz na drodze swej przepełnioną boleścią hitodamę, postrzegać będziesz ją mimowiednie jako wyraz żalu w deszczową noc”.

W jakich warunkach najlepiej recytować historie Yūrei?
Według tradycji, najlepiej w grupie kilku osób i w obecności 100 świec. 100 opowieści, czyli dosłownie hyaku monogatari i tyle samo płonących knotów, gdzie każdy gaszony jest po skończeniu kolejnej horror-story zwanej kaidan. Do ostatniej świecy są w stanie wytrwać tylko najbardziej odporni psychicznie miłośnicy ,,gry”, a gdy w końcu zapada ciemności, pojawia się prawdziwe Yūrei z długimi, niczym pajęcze odnóża kończynami i straszy zebranych…

Oiwa
Jedna z popularniejszych Yūrei to córka samuraja, której nikt nie chciał pojąć za żonę. Za życia bardzo brzydka-miała na ciele liczne blizny po ospie. Gdy ojciec jej umierał, obawiał się o los pierworodnej tym bardziej, ie była najstarszą z rodzeństwa. Postanowił zatem wysłać jąpoza miasto, co wygenerowało w niej tak negatywne emocje, że zamieniła się w ducha. Inna wersja opowieści głosi, że znaleziono jej męża, ale nie mógł on znieść brzydoty żony. Był z nią więc dla majątku i w końcu znalazł sobie kochankę. Oiwa ze złości i żalu przemieniła się w ducha i nawiedzała

nałożnice męża oraz ich wspólne dzieci…

Okiku
Inna, równie znana Yūrei. Była pierwowzorem dla czarnowłosej, demonicznej dziewczynki z ,,Ringu”. Za życia służąca, która przypadkowo zbiła drogi talerz swych państwa, za co bardzo gnębiła ją pani domu. Przełożony Okiku i pan domu wziął stronę małżonki i oboje uprzykrzał życie biednej dziewczynie. W końcu dla zabawy i w ramach ,,zemsty” odcięli jej środkowy palec, ta zamieniła się w Yūrei i od tej pory siadała nad studnią i liczyła do dziesięciu…w zasadzie do dziewięciu, ponieważ zawsze, gdy dochodziła na dziesiątki, wybuchała płaczem, gdyż nie miała ostatniego palca…

[1] Teatr kabuki i postaci ‘fruwające” na chmurach albo poch. buddyjskiego, gdzie karą za grzechy było m.in. obcinanie nóg; wyjątek stanowią Yūrei samurajów oraz z terenów Chin

[2] Co ciekawe, Yūrei w japońskim wyobrażeniu mogą być głównie kobiety (zdarzały się wyjątki). Wyobrażenie to ma korzenie jeszcze w okresie Edo, gdzie rola kobiet w życiu społecznym była nadmiernie ograniczona, nie miały nic do powiedzenia i dlatego często umierały przepełnione silnymi, niszczycielskimi emocjami. Wizerunek ten utrwalił w świadomości japońskiej malarz imieniem Maruyama Ōkyo, kiedy jedno ze swoich słynniejszych dzieł nazwał ,,Duch Oyuki”(tusz na jedwabiu, 1750):